Close

6 Μαρτίου, 2020

Μετάφραση – 11ο κεφάλαιο: «Η θεραπεία της τρέλας» (σελ. 78-87) του William Battie. Από το βιβλίο «A Treatise on Madness», London: Whiston and White, 1758

Ο William Battie (1703-1776) ήταν άγγλος γιατρός, ο οποίος το 1758 έγραψε το πρώτο εκτενές βιβλίο,  «A Treatise on Madness» («Μία Πραγματεία για την Τρέλα»), για την θεραπεία της ψυχικής διαταραχής. Το έργο αυτό άσκησε τεράστια επιρροή στην θεραπεία των ψυχικών διαταραχών. Θεωρείται ότι ο διαχωρισμός που έκανε μεταξύ «πρωτογενούς» και «επακόλουθης» τρέλας αντιστοιχεί στον σημερινό διαχωρισμό της «οργανικής» και «λειτουργικής» ψύχωσης. Επιπλέον, η προώθηση της θεραπείας μέσω σχέσης με τον ασθενή θεωρείται ότι άνοιξε τον δρόμο για την μετέπειτα «Ηθική Θεραπεία» των Tuke στο York Retreat. Ας σημειωθεί ότι, τα κείμενα δεν συνιστούν ούτε ιατρικές οδηγίες ούτε βεβαίως ενδείκνυνται όσα περιγράφονται για εφαρμογή αλλά αφορούν οδηγίες και συνταγές των προηγούμενων αιώνων.

Λίγα σχόλια για το παρόν κείμενο: Ας υπογραμμίσουμε τα εξής λόγια: «Όλες αυτές οι διαφορετικές μέθοδοι θεραπείας σε μια τέτοιου είδους επακόλουθη τρέλα θα πρέπει να αφήνονται στην οξύνοια του γιατρού· είναι αδύνατον να ορισθεί μια γενική κατεύθυνση σε ένα ζήτημα που ακολουθείται από μια τόσο μεγάλη ποικιλία απρόοπτων συμβάντων». Πράγματι, ακόμη και σήμερα δεν μπορεί να ορισθεί μια συγκεκριμένη θεραπευτική κατεύθυνση. Υπάρχουν ακόμη πολλές κατευθύνσεις, φαρμακευτικές και ψυχοθεραπευτικές, με την ελπίδα κάθε φορά, σε κάθε περίπτωση ξεχωριστά, κάποια από αυτές να λειτουργήσει. Και, πάνω απ’ όλα, η εκάστοτε «οξύνοια» κάθε γιατρού, όπως τόνισε ο Battie, που θα κατευθύνει την θεραπεία.

 Επιμέλεια κειμένου: Ελένη Κουμίδη

Πηγή: https://books.google.com

Μετάφραση: Βασιλική Βιτσαρά

 

«Η θεραπεία της τρέλας»

Η πίεση της μυελώδους ουσίας που περιέχεται στον εγκέφαλο και τα νεύρα, μεταξύ όλων των γνωστών αιτιών της τρέλας, με πλησιέστερο το παραληρηματικό της αποτέλεσμα και επομένως το πρώτο αντικείμενο της προσοχής μας, έχει εξετασθεί με τέτοιες μεθόδους θεραπείας όπως υποδεικνύεται από τους λόγους και δικαιολογείται από την εμπειρία. Στο επόμενο μέρος, ως εκ τούτου, θα στρέψουμε τις σκέψεις μας σε εκείνα τα άλλα εξωτερικά ατυχήματα, τα οποία προκαλώντας ενδιάμεση πίεση, είναι οι επιβαρυντικές αιτίες[1] της επακόλουθης τρέλας.

Τώρα, οι διάφορες επιβαρυντικές αιτίες πριν απαριθμηθούν, ήταν: 1. Εσωτερική εξόστωση του κρανίου, 2. Αποσκλήρυνση της σκληρής μήνιγγας, 3. Κάταγμα ή εσωτερική πίεση του κρανίου και διάσειση του κεφαλιού, 4. Ηλιοφάνεια, 5. Ένα είδος σπασμού ή μυϊκής συστολής, ξαφνικού και ορμητικού που όμως ηρεμεί γρηγορότερα, το οποίο εγείρεται είτε από 6. Υλικά αντικείμενα εξωτερικά του σώματος, δηλ., δηλητήρια, φάρμακα και οινοπνευματώδη ποτά, είτε από 7. Ταραχώδη πάθη, δηλ., χαρά και θυμός, 8. Ένα άλλο είδος σπασμού ή μυϊκής συστολής, πιο βαθμιαίο και ήπιο κατά την προσβολή του, όμως συχνά αυξανόμενο και σχεδόν πάντα επίμονο σε διάρκεια, το οποίο εγείρεται από 9. Μια αδιάκοπη προσοχή του μυαλού σε ένα αντικείμενο ή από τα ήσυχα πάθη της αγάπης, της θλίψης ή της απόγνωσης, 10. Ασυνήθιστη χαλάρωση των μεμβρανών των αγγείων που είναι παραπλήσια στα νεύρα, 11. Λαιμαργία, 12. Οκνηρία. Όλα αυτά με την σειρά τους.

Οι εσωτερικές εξοστώσεις και η αποσκλήρυνση της σκληρής μήνιγγας δεν μπορούν να προληφθούν, ούτε καμία περίπτωση επιτρέπει κάποια συγκεκριμένη μέθοδο ανακούφισης. Η διάσειση μπορεί πράγματι από μόνη της κάποιες φορές να προληφθεί, όμως τα νοσηρά αποτελέσματά της δεν μπορούν ποτέ να προληφθούν ή να αλλάξουν από καμία πρόθεση πλην εκείνης της κένωσης και της αφαίμαξης που συνιστάται στο πρώτο άρθρο για την θεραπεία. Στο κάταγμα ή την εσωτερική πίεση του κρανίου το χειρουργικό τρυπάνι είναι ιδιαιτέρως προσαρμοσμένο είτε να ανοίξει μια οπή αερισμού είτε να μετακινεί τα εξωθούμενα και  λιμνάζοντα υγρά.

Η ηλιοφάνεια είναι σχεδόν εκτός των δυνατοτήτων μας· όμως το θέμα με το οποίο έχουμε να κάνουμε δεν είναι πάντα. Έτσι, παρόλο που τα πύρινα βέλη της θερμότητας δεν είναι δυνατόν να αλλάξουν ή να μειωθούν με ανθρώπινα μέσα, ο ασθενής μπορεί να μετακινηθεί ή όταν αυτό δεν μπορεί να γίνει εύκολα, το κεφάλι μπορεί να είναι ασφαλές με το κατάλληλο κάλυμμα· για τον σκοπό αυτό ένας σκούφος από χοντρό χαρτί έχει υποδειχθεί επιτυχώς.

Ο σπασμός ή η μυϊκή συστολή, τόσο ο ξαφνικός και ορμητικός όσο και ο βαθμιαίος και ηπιότερος, όταν εξετάζεται από μόνος του και αποκομμένος από διέγερση ή από κάθε εξωτερική αιτία, δεν επιδέχεται καμίας μεθόδου θεραπείας που προτείνεται από λογική πρόθεση: Καθώς, η άμεση, απαραίτητη και επαρκή αιτία της μυϊκής κίνησης, είτε είναι φυσική είτε ασθενής, είναι απολύτως άγνωστη. Συνεπώς, όταν τίποτα εξωτερικό ως προς τις μυϊκές ίνες δεν μπορεί να δοθεί που να είναι ικανό να προκαλέσει την συστολή τους, δεν έχουμε καμία ελπίδα πέραν των ειδικών φαρμάκων, δηλαδή σε τέτοια φάρμακα, των οποίων η αντισπασμωδική δύναμή τους έχει ανακαλυφθεί μόνο από την εμπειρία.

Υπό τον τίτλο των αντισπασμωδικών, ο καθένας υποθέτω, εύκολα θα τοποθετούσε την βαλεριάνα, το καστορέλαιο, gumms και μόσχο· και είχα την ελευθερία να επιδοκιμάσω μια υποψία που έχει επέλθει εδώ και κάποιον καιρό, θα πρέπει να προσθέσω το νίτρο, το μαγνήσιο, τα διουρητικά άλατα, όπως επίσης όλες τις αλκαλικές ουσίες ενσωματωμένες με οξέα, όλα τα ουδέτερα άλατα και όλα τα αλεξιφάρμακα ή εφιδρωτικά: των οποίων η ξαφνική αποτελεσματικότητα στο να κατευνάζουν τους παροξυσμούς εμπύρετων διαταραχών, οι οποίες είναι εμφανώς σπασμωδικές, δεν μπορεί να αποδοθεί σε καμία γνωστή δύναμη, αλλά έχουν άμεση επίδραση στις ζωικές ίνες που φέρουν κίνηση. Τίποτα παραπάνω δεν προτείνεται εδώ από εικασία· η οποία πρέπει να γίνει αποδεκτή ή όχι, καθώς τα συμπεράσματα άλλων προερχόμενα από δικούς τους συλλογισμούς και εμπειρία θα την προσδιορίσουν.

Όμως, όπου ταξινομείται η υπεροχή του νίτρου και των ουδέτερων αλάτων, θα πρέπει εφεξής να κατατάσσεται εκεί, μπορεί σήμερα να είναι μεγάλη αλήθεια, η οποία έχει επιβεβαιωθεί από παρατηρήσεις ότι είναι τα μόνα ειδικά φάρμακα που βοηθούν, στα οποία μπορούμε να βασιστούμε για κάθε πιθανότητα επιτυχίας ή ακόμα και με ασφάλεια στους παροξυσμούς της τρέλας, που ακολουθούνται από μανία και σφοδρές σπασμωδικές κινήσεις. Και είναι εξίσου βέβαιο ότι αυτά τα άλλα αντισπασμωδικά φάρμακα, τα οποία είναι καυστικά και ερεθιστικά, δηλ., η βαλεριάνα, το καστόρι, και gumms, είναι εξυπηρετικά και πράγματι αβλαβή μόνο στην δεύτερη ή την βαθμιαία και πιο ήπια περίπτωση της μυϊκής συστολής.

Οι οποίες παρατηρήσεις, παρεμπιπτόντως, όχι μόνο εξυπηρετούν στο να διακρίνουμε ποια ειδικά φάρμακα είναι τα κατάλληλα για κάθε περίπτωση της σπασμωδικής τρέλας· αλλά επιπλέον, εφιστούν την προσοχή στον γιατρό στη χορήγηση ακόμα και νίτρου και άλλων αλατούχων αντιπυρετικών στις σπασμωδικές διαταραχές είτε είναι παραληρηματικές είτε όχι: διότι σε τόσο βεβαρημένα σώματα όταν δίνεται υπερβολική δόση ή όταν εφαρμόζεται στα υποκείμενα που είναι πολύ ευερέθιστα, τότε μπορεί κάποιες φορές να επιδεινωθεί κάθε σύμπτωμα που σκοπεύουν να ανακουφίσουν και μπορεί να γίνουν βλαβερά, όπως συχνά έχουν αποδειχθεί αυτά τα άλλα πιο καυστικά αντισπασμωδικά, όταν αυτά έχουν δοθεί με συνταγή σε όλες τις σπασμωδικές περιπτώσεις κάτω από τον γενικό και ακατάλληλο τίτλο Νευρικά Φάρμακα.

Η ίδια προσοχή είναι επίσης πολύ απαραίτητη όταν ο σπασμός προκαλείται από την έκτη τάξη των επιβαρυντικών αιτιών, δηλ., δηλητήρια, φάρμακα, οινοπνευματώδη ποτά ή οποιαδήποτε μεταβιβάσιμη ουσία η οποία πράγματι διεγείρει μια ανώμαλη κίνηση των μυών. Γι’ αυτό είναι σχεδόν αυτονόητο πως σε τέτοια περίπτωση, όλοι οι πρόσθετοι ερεθισμοί αυξάνουν κάθε σπασμωδικό αποτέλεσμα και πως ακόμα και τα πιο ήπια αλατώδη φάρμακα θα είναι επικίνδυνα ή στην καλύτερη περίπτωση αναποτελεσματικά, μέχρι η υλική αιτία του σπασμού, εάν είναι επιφανειακή, να αφαιρεθεί με χειρουργική βοήθεια, αν βρίσκεται στο στομάχι ή στα έντερα, μέχρι να αποβληθεί από την δύναμη εμετών ή καθαρτικών ή αν τέτοια μέσα εξώθησης θεωρηθούν πολύ βίαια, μέχρι η παραβιάζουσα ύλη να αποδυναμωθεί επαρκώς από καθαρτικά και απορροφητικά φάρμακα ή σε περίπτωση έσχατης ανάγκης μέχρι το αποτέλεσμα της να εμποδιστεί ή να συρρικνωθεί με ναρκωτικά. Όλες αυτές οι διαφορετικές μέθοδοι θεραπείας σε μια τέτοιου είδους επακόλουθη τρέλα θα πρέπει να αφήνονται στην οξύνοια του γιατρού· είναι αδύνατον να ορισθεί μια γενική κατεύθυνση σε ένα ζήτημα που ακολουθείται από μια τόσο μεγάλη ποικιλία απρόοπτων συμβάντων.

Όμως, παρόλο που η αφαίρεση της έκτης τάξης των μακρινών αιτιών, δηλ., κάθε ερεθισμός που προκαλεί τρέλα, δεν είναι πάντα εφικτή ή ακόμη και ασφαλής και παρόλο που μια τόσο τρομερή επίδραση δεν έχει ανακούφιση για όσο καιρό η υλική αιτία συνεχίζει να ενεργεί, παρ’ όλα αυτά, η πρόληψη τουλάχιστον σε ότι αφορά τα οινοπνευματώδη ποτά είναι εντελώς στο χέρι μας. Για τον λόγο αυτό, αξίζει να σκεφτούν σοβαρά οι κυβερνήτες μας μέχρι που φθάνει το καθήκον τους για μια ολική απαγόρευση της αιτίας ώστε να εμποδίσουν αυτά τα συχνά αποτελέσματα της προσωρινής αλλά πραγματικής παραφροσύνης, εξαιτίας της οποίας πολλοί άθλιοι εκτελούνται, οι οποίοι στην πραγματικότητα είναι ένοχοι μόνο για ασωτία, κάτι το οποίο έχει γίνει πολύ σύνηθες από έθιμο ή συμβιβασμό από την χώρα τους και επιτρέπεται ή αλλάζει σύμφωνα με τους νόμους των εσόδων.

Όσον αφορά την έβδομη τάξη των επιβαρυντικών αιτιών, δηλ., τα ταραχώδη και σπασμωδικά πάθη, όπως η χαρά και ο θυμός, σε περίπτωση που η ζωή του ασθενή δεν βρίσκεται σε άμεσο κίνδυνο, αρχικά δεν θα πρέπει να γίνει τίποτα που να έχει σοβαρή επίδραση, με την ελπίδα ότι αυτά τα πάθη και τα μυϊκά τους αποτελέσματα θα υποχωρήσουν από μόνα τους, όπως είναι συχνά γνωστό ότι κάνουν. Όμως, όποτε υπάρχει η ένδειξη anceps remedium[2], μετά από επαρκές άδειασμα και μείωση της μανιακής πίεσης που έχει προκληθεί, θα πρέπει να έχουμε προσφυγή στο ειδικό, δηλαδή στην ανεξήγητη ναρκωτική δύναμη της παπαρούνας. Και, αν παρά αυτήν την προσωρινή ανακούφιση, ένα συγκεκριμένο πάθος φαίνεται να απασχολεί ολοκληρωτικά τον άνθρωπο ή να συνεχίζεται πέραν της συνηθισμένης περιόδου, τότε σε αυτή την περίπτωση η σύνεση του γιατρού πρέπει να προσδιορίσει κατά πόσο είναι φρόνιμο ή ασφαλές να το καταπνίξει με ένα αντίθετο πάθος. Λέω ασφαλές, γιατί είναι σχεδόν αδύνατον με μια γενική συλλογιστική να πούμε εκ των προτέρων ποια θα είναι η επίδραση του φόβου που αντικατέστησε τον θυμό ή της λύπης που διαδέχεται αμέσως την χαρά.

Η όγδοη επιβαρυντική αιτία της επακόλουθης τρέλας, δηλ., η μυϊκή συστολή, βαθμιαία, ηπιότερη και ομοιόμορφη αλλά όμως πιο επίμονη, μπορεί κάποιες φορές να ανακουφιστεί ή να εκτραπεί με σπασμούς, δηλαδή από μια εναλλακτική κίνηση των μυϊκών ινών, τεχνητά ερεθιζόμενες, σε κάποιο άλλο σημείο του σώματος. Στην οποία περίπτωση, εκδορές, εμετοί, βαριά καθαρτικά, ένρινα και τα πιο βαριά μεταξύ των φαρμάκων που ονομάζονται νευρικά,  μπορεί σε αυτή την συγκεκριμένη περίπτωση σπασμού να γίνουν ακόμη και αντισπασμωδικά. Γι’ αυτό, καθώς είμαστε αμαθείς και ίσως θα είμαστε για πάντα σχετικά με την αιτία, η εμπειρία έχει δείξει ότι, αν και πολλά μέρη του σώματος μπορεί να συσπώνται μαζί, εν τούτοις ένα είδος σπασμού που προκαλείται, σπανίως αποτυγχάνει να δώσει ένα τέλος σε αυτό το άλλο, το οποίο προηγουμένως είχε αντικατασταθεί.

Όταν η ένατη τάξη των επιβαρυντικών αιτιών απαιτεί την προσοχή μας, δηλ., η αδιάκοπη προσοχή σε ένα οποιοδήποτε αντικείμενο, όπως επίσης η αγάπη, η θλίψη και η απελπισία· κάθε μία από αυτές τις επιδράσεις κάποιες φορές θα εκμηδενιστεί από τα ταραχώδη, αλλά όμως λιγότερο επικίνδυνα και ταχύτερα αντικαταστάσιμα πάθη του θυμού ή της χαράς. Αν όμως, μια τόσο ακαριαία εναλλαγή από το ένα άκρο στο άλλο φαντάζει είτε ανέφικτη είτε πολύ σοκαριστική ώστε να επιχειρηθεί με ασφάλεια, ο σωματικός πόνος μπορεί να διεγερθεί για καλό σκοπό και χωρίς τον ελάχιστο κίνδυνο. Είναι γνωστή παρατήρηση ότι, αν και κατά πολύ πέραν της ανθρώπινης λογικής, όπως είναι και πολλά άλλα που συμβαίνουν στην ζωική οικονομία, δεν μπορούν δύο διαφορετικές αντιλήψεις να αντικαταστήσουν στην ίδια χρονική στιγμή περισσότερο από τα δύο διαφορετικά είδη της νοσηρής μυϊκής κίνησης, δηλ., της σπασμωδικής και της συστολικής. Συνεπώς, εκδορές, καυστικά, εμετοί, βαριά καθαρτικά και ένρινα μπορεί να είναι και πράγματι είναι συχνά χρήσιμα σε αυτή την περίπτωση της σταθερής νευρικής  αίσθησης, όπως και στην επίμονη μυϊκή συστολή, καθώς όλα αυτά ανακουφίζουν και εκτρέπουν το μυαλό από την παραληρηματική προσοχή του ή από τα μαγευτικά πάθη της αγάπης, της θλίψης και της απελπισίας.

Η δέκατη επιβαρυντική αιτία της επακόλουθης τρέλας, δηλ., η χαλάρωση αυτών των αγγείων ή μεμβρανών που είναι παραπλήσια της νευρικής ουσίας, προφανώς υποδεικνύει τέτοιου είδους φάρμακα που έχουν εμπειρική, αν και ανεξήγητη αποτελεσματικότητα, στο να συστέλλονται τα υλικά σωματίδια που απαρτίζουν ένα ζωικό σώμα. Τέτοιας φύσεως είναι ο σίδηρος, το θειικό οξύ και τα μεταλλικά νερά εμποτισμένα με αυτά: όμως, πάνω από όλα, όταν δεν αντενδείκνυται, το λουτρό με κρύο νερό ή με θαλασσινό νερό.

Όσο για την ενδέκατη και δωδέκατη των επιβαρυντικών αιτιών, δηλ., την λαιμαργία και την οκνηρία, λίγα είναι απαραίτητα για την συγκεκριμένη θεραπεία τους: αφότου γίνουν οι κατάλληλες κενώσεις, η εγκράτεια είναι αναμφίβολα η κατάλληλη θεραπεία για το ένα και η σωματική άσκηση για το άλλο. Και τα δύο αυτά μέσα παρούσας ανάρρωσης και πρόληψης για το μέλλον, μπορούν να ορισθούν αποτελεσματικά ως θεραπεία σε ανθρώπους κάθε χαρακτήρα, τουλάχιστον όταν είναι όντως τρελοί και καταλλήλως περιορισμένοι. Όσον αφορά την δίαιτα του λαίμαργου, σε αυτή την περίπτωση, είναι απολύτως στην κρίση του γιατρού. Και παρόλο που δεν θα είναι καθόλου εύκολη υπόθεση να πείσεις ή ακόμα και να αναγκάσεις ένα άτομο, είτε είναι παράφρονας είτε όχι, που έχει παραδοθεί στην οκνηρία να θέσει το σώμα του σε κίνηση, ωστόσο αυτή η κατάσταση απραξίας μπορεί να σπάσει τεχνητά μέσω εμετών, βαριών καθαρτικών, ένρινων ή οποιωνδήποτε άλλων διεγερτικών φαρμάκων: που στην προκειμένη περίπτωση συνεπώς, απαντούν σε περισσότερες από μία προθέσεις και όχι μόνο εκφορτώνουν ή εκτοπίζουν το παραληρηματικό φορτίο των λιμναζόντων υγρών, αλλά επίσης συγκεντρώνονται με την σπασμωδική επιρροή τους πάνω στους μύες της κοιλιακής χώρας και πράγματι πάνω σε κάθε ζωική ίνα του ταραγμένου σώματος, ωσάν πολύ άσκηση σε μικρό χρονικό διάστημα και αυτό χωρίς την συναίνεση του ασθενή ή ακόμα και την φασαρία να έρθουμε σε αντιπαράθεση ως προς τις τεμπέλικες τάσεις του.

[1] Remote cause στην ιατρική ορολογία: ένα συμβάν ή μια κατάσταση που δεν είναι άμεση στην επίδραση του αλλά προδιαθέτει στην ανάπτυξη μιας ασθένειας ή πάθησης (Σημείωμα του Επιμελητή).

[2] αμφίβολης θεραπείας (Σημείωμα του Μεταφραστή)

Αφήστε μια απάντηση