Close

14 Νοεμβρίου, 2019

Μετάφραση – 10ο Κεφάλαιο: «Η μεταχείριση και η θεραπεία της τρέλας» (σελ. 68-77) του William Battie. Από το βιβλίο «A Treatise on Madness», London: Whiston and White, 1758

Ο William Battie (1703-1776) ήταν άγγλος γιατρός, ο οποίος το 1758 έγραψε το πρώτο εκτενές βιβλίο,  «A Treatise on Madness» («Μία Πραγματεία για την Τρέλα»), για την θεραπεία της ψυχικής διαταραχής. Το έργο αυτό άσκησε τεράστια επιρροή στην θεραπεία των ψυχικών διαταραχών. Θεωρείται ότι ο διαχωρισμός που έκανε μεταξύ «πρωτογενούς» και «επακόλουθης» τρέλας αντιστοιχεί στον σημερινό διαχωρισμό της «οργανικής» και «λειτουργικής» ψύχωσης. Επιπλέον, η προώθηση της θεραπείας μέσω σχέσης με τον ασθενή θεωρείται ότι άνοιξε τον δρόμο για την μετέπειτα «Ηθική Θεραπεία» των Tuke στο York Retreat. Ας σημειωθεί ότι, τα κείμενα δεν συνιστούν ούτε ιατρικές οδηγίες ούτε βεβαίως ενδείκνυνται όσα περιγράφονται για εφαρμογή αλλά αφορούν οδηγίες και συνταγές των προηγούμενων αιώνων.

Λίγα σχόλια για το παρόν κείμενο: Η σπουδαιότητα που απέδιδε ο Battie στον τρόπο μεταχείρισης της ψυχικής διαταραχής σε σχέση με άλλες ασθένειες είναι μεγάλης σημασίας για εκείνη την εποχή. Η ψυχική διαταραχή αρχίζει να αντιμετωπίζεται διαφορετικά. Η «τρέλα» άρχισε να «γεννά» ερωτήματα, μερικά από τα οποία υπάρχουν μέχρι σήμερα. Η επιθυμία του Battie να απαντήσει σε αυτά τα ερωτήματα φαίνεται και από τα εξής λόγια του: «παρόλο που ίσως έχουμε λόγο να ελπίζουμε ότι το ιδιόμορφο αντίδοτο της τρέλας φυλάσσεται στην παρακαταθήκη της φύσης και ότι θα έλθει στο φως στον δικό του προκαθορισμένο χρόνο, ωστόσο, τέτοια είναι η παρούσα δυστυχία μας, που είτε οι εφευρέτες αυτού του σημαντικού μυστικού το έχουν κρατήσει κρυφό από την υπόλοιπη ανθρωπότητα ή, το πιο πιθανόν, δεν έχει ανακαλυφθεί ακόμα».

Επιμέλεια κειμένου: Ελένη Κουμίδη

Πηγή: https://books.google.com

Μετάφραση: Βασιλική Βιτσαρά

 «Η μεταχείριση και η θεραπεία της τρέλας»

Η μεταχείριση σε αυτή την περίπτωση είναι ίσως μεγαλύτερης σπουδαιότητας από ότι σε κάθε άλλη ασθένεια. Αυτό ήταν το μότο ενός πολύ εξέχοντος εξασκούμενου της  Ιατρικής, ότι σε τέτοιες περιπτώσεις ο χειρισμός έκανε πολύ περισσότερα από τα φάρμακα· και η επαναλαμβανόμενη εμπειρία με έπεισε για το ότι και μόνος του ο περιορισμός είναι συχνά επαρκής, όμως πάντα τόσο απαραίτητος που χωρίς αυτόν κάθε μέθοδος, που έχει επινοηθεί για την θεραπεία της τρέλας μέχρι σήμερα, θα ήταν αναποτελεσματική.

Η τρέλα λοιπόν, καθώς θεωρείται ως μια απατηλή[1] αίσθηση ασύνδετη με οποιοδήποτε άλλο σύμπτωμα, απαιτεί την απομάκρυνση του ασθενή από όλα τα αντικείμενα που δρουν βίαια πάνω στα νεύρα και διεγείρουν πολύ έντονα μια αντίληψη πραγμάτων, ειδικότερα από αντικείμενα που είναι γνωστές αιτίες της διαταραχής του· για τον ίδιο λόγο που συνιστάται η ανάπαυση σε κουρασμένα σώματα και το να μην επιχειρείται το περπάτημα όταν οι αστράγαλοι έχουν πάθει διάστρεμμα.

Οι επισκέψεις επομένως, τόσο των στοργικών φίλων όσο και των εχθρών και η ασεβής περιέργεια αυτών, οι οποίοι θεωρούν διασκέδαση το να συνομιλούν με τρελούς και να παίζουν με τις παραφορές τους, θα πρέπει αυστηρώς να απαγορεύονται.

Ομοίως, ο τόπος του περιορισμού θα πρέπει να είναι κάποιας απόστασης από το σπίτι: και αφήστε τον να βρίσκεται εκεί που είναι, ούτε κανείς από τους υπηρέτες του δεν θα πρέπει να υποφέρει περιμένοντας τον. Ισχύει για όλα τα άτομα, τα οποία μπορεί να θεωρεί ότι έχει το σύνηθες δικαίωμα να προστάζει, αν δεν υπακούσουν στις υπερβολικές εντολές του, ότι είναι πολύ πιθανό να τον ταράξουν μέχρι τον υψηλότερο βαθμό μανίας ή αν συμμορφωθούν με αυτές θα τον αναγκάσουν να συνεχίζει σε μια συγχυσμένη και αμφίρροπη πνευματική κατάσταση και θα τον αφήσουν στο έλεος ποικίλων παραφορών, κάθε μία εκ των οποίων όταν είναι ασυγκράτητη είναι συχνά παραπάνω από αρκετή στο να ωθήσει έναν εγκρατή άνθρωπο έξω από τα λογικά του.

Κάθε ανεξέλεγκτη όρεξή θα πρέπει να ελέγχεται, κάθε πάγια φαντασία θα πρέπει, αν είναι δυνατόν, να αλλάζει. Το σώμα του ασθενή και το μέρος διαμονής θα πρέπει να διατηρείται προσεχτικά καθαρό: ο αέρας που αναπνέει θα πρέπει να είναι ξηρός και χωρίς βλαβερούς ατμούς: το φαγητό του εύκολο στη χώνεψη και απλό,  ούτε οινοπνευματώδη ούτε πολλά καρυκεύματα και καυτερά: οι διασκεδάσεις του, ούτε πολύ έντονες ούτε πολύ μεγάλης διάρκειας, αλλά να γίνονται πιο ευχάριστες από μια χρονική ποικιλομορφία. Εν τέλει, η ασχολία του θα πρέπει να είναι για πράγματα κάπως αδιάφορα και τα οποία πλησιάζουν μια ενδιάμεση κατάσταση (αν υπάρχει τέτοια) μεταξύ ευχαρίστησης και ανυπομονησίας[2].

Όσον αφορά την θεραπεία της τρέλας, όπως η θεραπεία οποιασδήποτε άλλης ασθένειας, συνίσταται, 1. Στην εξάλειψη ή διόρθωση των αιτιών της, 2. Στην εξάλειψη ή διόρθωση των συμπτωμάτων, 3. Στην πρόληψη, εξάλειψη ή διόρθωση των αποτελεσμάτων της ασθένειας.

Αυτές οι τρεις προθέσεις μπορούν να απαντηθούν είτε από την γενική και ορθολογική επιστήμη ή εάν αυτό απαιτείται, από την ιδιαίτερη προσωπική εμπειρία που έχει συλλέξει κάποιος από σαφή και παρόμοια δεδομένα, τα οποία η ιστορία της πρακτικής μας εφοδιάζει.

Η πρωτογενής τρέλα[3] πράγματι αξίζει την πρώτη και κύρια προσοχή μας, καθώς είναι η λιγότερο περίπλοκη από κάθε άλλη διαταραχή. Όμως, λίγη σκέψη θα βοηθούσε να μας πείσει ότι όλες οι μελέτες μας δεν θα μπορούσαν ποτέ να μας καταστήσουν ικανούς να θεραπεύσουμε αυτό το πρώτο είδος τρέλας με έναν ορθολογικό τρόπο. Γι’ αυτό, είναι αδύνατον με οποιοδήποτε μέσο, όπως η κρίση ή προηγούμενους σχεδιασμούς, να απαντήσουμε στην πρώτη πρόθεση, δηλ., να απομακρύνουμε την άμεσα αναγκαία και επαρκή αιτία της τρέλας, η οποία αιτία ξεπερνάει κάθε όριο ακόμα και της φαντασίας μας: Και καθώς η έλλειψη οποιασδήποτε ιδιότητας δεν μπορεί να διορθωθεί παρά μόνο από την αντίθετη ιδιότητά της, ως εκ τούτου η άγνωστη κατάσταση της νευρικής ουσίας, όταν διεγείρονται απατηλές αισθήσεις, μας εμποδίζει να εφαρμόσουμε οποιαδήποτε θεραπεία, της οποίας οι εμφανείς ιδιότητες προδίδουν μια φανερή αντίθεση σε μια τέτοια ασθενική κατάσταση.

Και όσον αφορά την δεύτερη και τρίτη πρόθεση, αυτές στην πρωτογενή τρέλα είναι τόσο μικρές οι πιθανότητες να απαντηθούν όσο και η πρώτη. Όμως, αυτό γίνεται όχι γιατί είτε τα συμπτώματα είτε τα αποτελέσματα της ασθένειας της πρωτογενούς τρέλας είναι εκτός της εμβέλειάς μας ή οι αιτίες τους είναι άγνωστες· αλλά γιατί η πρωτογενής τρέλα όταν εξετάζεται per se[4], δεν συνοδεύεται από οποιαδήποτε συμπτώματα ή από οποιαδήποτε αποτελέσματα, τα οποία αν προληπτικά δεν αφαιρεθούν ή διορθωθούν θα έθεταν την ζωή ή την υγεία του ασθενή σε κίνδυνο.

Ούτε η εμπειρία, η οποία συχνά φέρει το ελάττωμα της ορθολογικής πρόθεσης σε πολλές διαταραχές οι οποίες είναι μέχρι σήμερα ανεξήγητες από την γενική επιστήμη και τους κοινούς νόμους της φύσης, μας προμηθεύει με οποιαδήποτε καλά επιβεβαιωμένη θεραπεία για την πρωτογενή τρέλα. Χάριν τούτου, παρόλο που διάφορα ειδικά φάρμακα έχουν, από την εύσπλαχνη διεύθυνση της Πρόνοιας, εφαρμοστεί επιτυχώς σε κάποιες ασθένειες ειδάλλως αθεράπευτες από την τέχνη, όπως είναι ο υδράργυρος στην αφροδίσια μόλυνση, το όπιο στον πόνο και στην επαγρύπνηση, ο περουβιανός φλοιός στους διαλείποντες πυρετούς και πολλά άλλα παράπονα· και παρόλο που ίσως έχουμε λόγο να ελπίζουμε ότι το ιδιόμορφο αντίδοτο της τρέλας φυλάσσεται στην παρακαταθήκη της φύσης και ότι θα έλθει στο φως στον δικό του προκαθορισμένο χρόνο, ωστόσο, τέτοια είναι η παρούσα δυστυχία μας, που είτε οι εφευρέτες αυτού του σημαντικού μυστικού το έχουν κρατήσει κρυφό από την υπόλοιπη ανθρωπότητα ή, το πιο πιθανόν, δεν έχει ανακαλυφθεί ακόμα.

Ως εκ τούτου, εφόσον το πρώτο είδος τρέλας είναι αθεράπευτο από κάθε θεραπεία, κάτι που η αιτία ή η εμπειρία υποδηλώνει, ας στρέψουμε την προσοχή μας στο δεύτερο είδος: και εδώ, προς μεγάλη μας παρηγοριά, θα βρούμε ότι η επακόλουθη τρέλα[5] είναι συχνά διαχειρίσιμη από την ανθρώπινη τέχνη.

Όσον αφορά την απατηλή αίσθηση, από οποιοδήποτε εξωτερικό τυχαίο συμβάν που μπορεί να προκληθεί, όταν θεωρείται ως μια ασθενική κατάσταση των ίδιων των νεύρων, δεν επιτρέπει καμία λογική ή άλλη συγκεκριμένη περίθαλψη περισσότερη από την τρέλα που δεν είναι επακόλουθη καμίας γνωστής αιτίας· παρ’ όλα αυτά οι προηγούμενες διαταραχές και οι εξωτερικές αιτίες της απατηλής αίσθησης είναι συχνά στην διάθεση μας. Και αυτό, όπως κάθε άλλο νοσηρό αποτέλεσμα, μπορεί λογικά και πράγματι συχνά να προλαμβάνεται ή να μετριάζεται· δεδομένου ότι η γνωστή αιτία έχει τακτοποιηθεί εγκαίρως, αυτό γίνεται προτού η συνεχιζόμενη δράση της να έχει μεταβάλλει την νευρική ουσία σε τέτοιο βαθμό που να την έχει καταστήσει στην ουσία ανεύρετη.

Τώρα, όσον αφορά την πίεση της νευρικής ή της μυελώδους ουσίας, μεταξύ όλων των γνωστών και εξωτερικών αιτιών της επακόλουθης τρέλας φαίνεται να είναι η κοντινότερη αιτία για το αποτέλεσμα του ντελίριο[6] και πράγματι τόσο σημαντική αιτία που χωρίς την παρέμβασή της, κανένας εξωτερικός παράγοντας δεν μπορεί να θεωρηθεί ικανός να διεγείρει την απατηλή αίσθηση, επομένως αυτή η αιτία θα πρέπει να είναι το πρώτο αντικείμενο της μέριμνάς μας.

Στο επόμενο μέρος, οι προσπάθειές μας θα αφορούν την πρόληψη, εξάλειψη ή αποδυνάμωση των άλλων εξωτερικών τυχαίων συμβάντων, προτού τα απαριθμήσουμε, τα οποία προκαλώντας ενδιάμεση πίεση είναι οι επιβαρυντικές αιτίες της επακόλουθης τρέλας.

Η πίεση του εγκεφάλου από το ντελίριο ή η μυελώδης ουσία που περιέχεται στα νεύρα, η οποία είναι η πλησιέστερη από όλες τις γνωστές αιτίες της τρέλας και επομένως απαιτεί την κύρια προσοχή μας, είναι αδύνατον να ανακουφιστεί αποτελεσματικά, εκτός και αν η ίδια η συμπιεσμένη ουσία μειωθεί, εκτραπεί ή εκτοπιστεί από το μέρος που επηρεάζεται: ή για να μιλήσουμε τεχνικά, οι κύριες προθέσεις με βάση το πρώτο άρθρο είναι: 1. Κένωση, 2. Αφαίμαξη, 3.Μετατόπιση, 4. Εξώθηση[7].

 Όχι ότι αυτές οι προθέσεις μπορούν να απαντηθούν σε όλες τις περιπτώσεις και περιστάσεις της πίεσης από ντελίριο. Όταν υπάρχουν εσωτερικές εξοστώσεις, αποσκλήρυνση της σκληρής μήνιγγας, εισβολή κατάγματος και διάσειση του κεφαλιού, προκαλούν τέτοια πίεση που η μετατόπιση (που η εισβολή πράγματι τότε και τώρα επιτρέπει) είναι εμφανώς ανεφάρμοστη. Ούτε μπορεί η εξώθηση σε καμία από αυτές τις περιπτώσεις ή πράγματι σε κάθε πίεση του εγκεφάλου που να είναι παρόμοια με εκείνης ενός όγκου που έχει προκληθεί από υπερβολική ροή κάποιου υγρού[8], να επιχειρηθεί χωρίς επικείμενο κίνδυνο για την ζωή του ασθενή.

Όμως οι πρώτες δύο προθέσεις θα πρέπει σχεδόν πάντα να επιδιώκονται· και η πίεση του εγκεφάλου από ντελίριο ή η μυελώδης ουσία που περιέχεται στα νεύρα, απαιτούν κένωση και αφαίμαξη, ας είναι όποιες είναι οι επιβαρυντικές αιτίες ή οι περιστάσεις τους. Καθώς, παρόλο που καμία από αυτές τις προθέσεις δεν στοχεύουν στην αφαίρεση των εξοστώσεων ή για κάθε τυχαίο συμβάν που ήδη τώρα αναφέρθηκε, εν τούτοις εκκενώνοντας τα αγγεία που συνεχίζουν στον εγκέφαλο ή στα νεύρα, τα οποία είναι εκεί φορτωμένα, σίγουρα σε κάθε περίπτωση θα εμποδίσουν ή θα μειώσουν το αποτέλεσμα του ντελίριο. Και, αν η πίεση εγείρεται αργά από το τέντωμα των ίδιων των αγγείων, η κένωση και η αφαίμαξη είναι εμφανώς οι εύλογες και απαραίτητες μέθοδοι περίθαλψης.

Όταν η πίεση του εγκεφάλου ή των νεύρων είναι ξαφνική και οι δύο αυτές προθέσεις μπορούν να απαντηθούν με ασφάλεια και αποτελεσματικά με την χρήση  του νυστεριού και των γυάλινων βεντουζών, με συνεχείς επαναλήψεις ανάλογα με την δύναμη του ασθενή και της πίεσης· με ουδέτερα άλατα, τα οποία διεγείροντας ελαφρώς τα έντερα και τα ευαίσθητα μέρη που περιέχονται στην κοιλιακή χώρα προκαλούν κένωση των εντέρων και ούρων: τέτοιου είδους είναι το νίτρο, το πικρό καθαρτικό amarus, το λευκό μαγνήσιο, το ταρτάρ[9] και όλες οι προπαρασκευές τους, ιδιαίτερα το διουρητικό άλας δικαίως συνιστάται από τον Dr.Mead σε μανιακές περιπτώσεις. Και η αφαίμαξη συγκεκριμένα μπορεί να επιχειρηθεί επιτυχώς με λιπαρούς και διεισδυτικούς ατμούς που προκύπτουν από δέρματα και άλλα μαλακά μέρη πρόσφατα σκοτωμένων ζώων, με χλιαρά έμπλαστρα και καταπλάσματα στο κεφάλι, τα πόδια και τα άκρα από λιπαρά και μαλακά σωληνάκια· τα οποία εξυπηρετούν πολύ όχι μόνο επειδή αδειάζουν την κοιλιά, αλλά και επίσης διότι κυρίως χρησιμεύουν ως έμπλαστρο στον εσωτερικό σωλήνα και χαλαρώνοντας τις διακλαδώσεις της κατιούσας αορτής, οι οποίες διαχωρίζονται εδώ σε μεγάλο βαθμό, καθιστώντας την πιο ικανή να λαμβάνει το αίμα· το οποίο, ως εκ τούτου, σύμφωνα με την γνωστή πορεία της υγρής ύλης θα βγει από το κεφάλι.

Οι ίδιες προθέσεις της κένωσης και της αφαίμαξης φαίνεται πράγματι να συνίστανται σε καταπλάσματα, καυτά, ένρινα και έμπλαστρα, όπως επίσης και στα πιο σκληρά καθαρτικά, εμετικά και εφιδρωτικά. Αλλά όταν συλλογιζόμαστε πως μια σπασμωδική σύσφιγξη είναι κάθε άλλο παρά η μικρότερη μεταξύ των επιβαρυντικών αιτιών της τρέλας, θα πρέπει σε κάθε περίπτωση ξαφνικής πίεσης να φοβόμαστε σε κάθε ισχυρό ερεθισμό που ενέχει τον κίνδυνο σύσφιγξης και που δεν μπορεί να απαντήσει σε καμία πρόθεση εκτός και αν προηγουμένως έχει διεγείρει μια ανώμαλη δράση των μυών.

Και πράγματι η φρενική ή η ξαφνική πίεση του εγκεφάλου που ακολουθείται από φλεγμονή των μεμβρανών και η εισχώρηση του αίματος και του ορού σε ακατάλληλα αγγεία του κεφαλιού, όχι μόνο απαγορεύουν καταπλάσματα και κάθε έντονο ερεθισμό, αλλά μας καλούν να είμαστε καχύποπτοι απέναντι στα καθαρτικά άλατα σε πολύ μεγάλες δόσεις και ακόμα και για το ίδιο το νίτρο, παρ’ ότι εκτιμάται ότι είναι ιδιαίτερα αντιφλογιστικό και παρ’ ότι χορηγείται με επιτυχία σε πολλούς άλλους φλεγμονώδεις όγκους προτού αυτοί πυορροήσουν.

Η πίεση της νευρικής ουσίας που προκαλεί ντελίριο, που περιέχεται είτε στο κεφάλι είτε στην κοιλιακή χώρα, όταν είναι βαθμιαία ή χρόνια, παρόλο που είναι πολύ διαφορετικής φύσεως από την ξαφνική πίεση και παρόλο που είναι παρόμοια με εκείνης ενός όγκου από συμφόρηση, εντούτοις σε πληθωρικά φαινόμενα ομοίως ενδείκνυται η κένωση και αφαίμαξη. Όμως, εάν το υποκείμενο είναι είτε εκ φύσεως ασταθές ή συντετριμμένο και εξαντλημένο από προηγηθείσα ασθένεια, το νυστέρι θα πρέπει να χρησιμοποιηθεί με προσοχή ή να απαγορευθεί τελείως· και οι δύο αυτές προθέσεις δεν μπορούν να απαντηθούν με ασφάλεια πέραν των ήπιων διαλυμάτων, όπως είναι τα ουδέτερα άλατα που αναφέρθηκαν παραπάνω, κασσία, μάννα κλπ και τα ούλα να αναζωογονηθούν με λίγα φύλλα αλόης.

Όμως, όταν η πίεση της νευρικής ουσίας που προκαλεί ντελίριο, ιδιαίτερα αυτή που περιέχεται στην κοιλιακή χώρα, είναι βαθμιαία ή χρόνια, εάν τέτοια ήπια καθαρτικά, παρόλο που λαμβάνονται συχνά και καταλλήλως, αποδεικνύονται ανίκανα να ελαττώσουν ή να ανακουφίσουν την στάσιμη ύλη και στην περίπτωση που η αδυναμία του ασθενή δεν αντενδείκνυται, τότε εδώ η τρίτη και η τέταρτη πρόθεση λαμβάνουν χώρα: και γίνεται απολύτως απαραίτητο να κουνηθεί με βία το κεφάλι και η υποχονδρία με το να συσπαστούν οι μυϊκές ίνες με εμετικά, πιο δυνατά καθαρτικά και ένρινα. Καθώς, μια τέτοια σπασμωδική ενέργεια επικοινωνεί μέσω δονούμενης κίνησης με τις συμπαγείς ίνες όλου του σώματος· δια της οποίας οι υπερφορτωμένες μεμβράνες και τα περιβλήματα που πιέζουν την παραπλήσια μυελώδη ουσία μετακινούν ή εξωθούν το νοσηρό τους περιεχόμενο και ο ασθενής απελευθερωμένος από το ντελίριο συχνά ανακτά την πρότερη διανοητική υγεία του καθώς και του σώματος του.

[1] Delusive στο κείμενο (Σημείωμα του Επιμελητή)

[2] Anxiety (=άγχος) στο κείμενο αλλά μπορεί να έχει και την σημασία της ανυπομονησίας, ανησυχίας  (Σ.τ.Ε.)

[3] Original Madness στο κείμενο (Σ.τ.Ε.)

[4] Aφ’ εαυτού, καθεαυτού (Σημείωμα του Μεταφραστή)

[5] Consequential Madness στο κείμενο (Σ.τ.Ε.)

[6] Delirious στο κείμενο (Σ.τ.Ε.)

[7] Στο κείμενο: 1. Depletion, 2. Revulsion, 3. Removal, 4. Expulsion (Σ.τ.Ε.)

[8] fluxion στο κείμενο (Σ.τ.Ε.)

[9] τρυγικό οξύ (Σ.τ.Μ.)

Αφήστε μια απάντηση