Μετάφραση κεφαλαίου: «Σχετικά με μία Νευρική Φθίση» του Richard Morton. Από το βιβλίο «Phthisiologia, or, A treatise of consumptions» 2ης αγγλικής έκδοσης, 1720
Ο Richard Morton (1637–1698) ήταν άγγλος ιατρός και θεωρείται ο πρώτος που ανέφερε ότι τα φυμάτια βρίσκονταν πάντα στη νόσο της πνευμονικής φυματίωσης. Το βιβλίο που έγραψε «Phthisiologia, or, A treatise of consumptions» («Φθισιολογία ή Μία πραγματεία των φθίσεων») θεωρείται ορόσημο στην ιστορία της ιατρικής επιστήμης κυρίως για δύο λόγους: Πρώτον, ασχολήθηκε εκτενώς με την θανατηφόρο νόσο της φυματίωσης. Δεύτερον, στο βιβλίο αυτό περιέχονται οι πρώτες ιατρικές περιγραφές της γνωστής σήμερα νευρικής ανορεξίας. Η πρώτη έκδοση του βιβλίου έγινε το 1689 στην λατινική γλώσσα. Ακολούθησε η έκδοση στα αγγλικά το 1694 και η δεύτερη το 1720. Για τους αναγνώστες του site έγινε η επιλογή δύο κεφαλαίων για μετάφραση στα ελληνικά από την δεύτερη αγγλική έκδοση. Το ένα κεφάλαιο ενέχει τις ιατρικές περιγραφές της νευρικής ανορεξίας και το άλλο ενέχει ιατρικές περιγραφές περί μελαγχολίας. Ας σημειωθεί ότι, τα κείμενα δεν συνιστούν ούτε ιατρικές οδηγίες ούτε βεβαίως ενδείκνυνται όσα περιγράφονται για εφαρμογή αλλά αφορούν οδηγίες και συνταγές των προηγούμενων αιώνων.
Επιμέλεια κειμένου: Ελένη Κουμίδη
Πηγή: https://books.google.com
Μετάφραση: Βασιλική Βιτσαρά
«Σχετικά με μία Νευρική Φθίση»
Μία νευρική ατροφία ή φθίση είναι η φθορά του σώματος χωρίς κάποιο αξιοσημείωτο πυρετό, βήχα ή δυσκολία στην αναπνοή· όμως συνοδεύεται από έλλειψη όρεξης και κακή πέψη, πάνω στα οποία ακολουθεί μια εξασθενητική αδυναμία της φύσεως και μία μείωση της σάρκας κάθε μέρα ολοένα και περισσότερο. Το συγκεκριμένο είδος φθίσης, το έχω παρατηρήσει κάποιες φορές στην Αγγλία, όμως πιο συχνά σε αυτούς που είχαν ζήσει στην Βιρτζίνια, αφότου είχαν έρθει εδώ.
Στο ξεκίνημα αυτής της ασθένειας, το σώμα εμφανίζεται πρησμένο και με οιδήματα και σαν να είναι γεμάτο με αραιωμένο χυλό· το πρόσωπο είναι χλωμό και ρυπαρό, το στομάχι αποστρέφεται τα πάντα εκτός από υγρά, η δύναμη του ασθενή μειώνεται σε τέτοιο βαθμό που προτού τα σαρκικά μέρη του σώματος βρεθούν εμφανώς σε φθίση, καθίσταται σαφώς αδύναμος και σχεδόν πάντα περιορισμένος στο κρεβάτι του. Το ουροποιητικό επίσης, δεν είναι σταθερό σε κάποιο χρώμα, παρόλο που κατά κύριο λόγο είναι σε έντονο χρώμα και λίγο σε ποσότητα. Εν τούτοις, είναι μερικές φορές (όπως συμβαίνει συνήθως στη νευρική ασθένεια) αν και σπάνια, χλωμό και σε μεγάλη ποσότητα. Όμως, δεν υπάρχει αξιοσημείωτος πυρετός να βρεθεί είτε από το σφυγμό, είτε από δίψα ή ζέστη, όσο έντονο χρώμα κι αν εμφανίζει το ουροποιητικό. Ώστε τα παθογνωμονικά σημάδια ή αυτά που προφανώς φανερώνουν την αρχή αυτής της φθίσης είναι η μείωση της δύναμης του ασθενή και η απώλεια της όρεξης, χωρίς κάποιον αξιοσημείωτο πυρετό, βήχα ή δυσκολία στην αναπνοή, αν και κατά την εξέλιξη της ασθένειας, όταν η φθίση της σάρκας έχει επηρεάσει σταδιακά την όλη κατάσταση του σώματος, παρατηρείται κάποια δυσκολία και πρόβλημα στην αναπνοή, όπως συνήθως συμβαίνει σε όλους αυτούς που βρίσκονται σε κατάσταση μεγάλης αδυναμίας.
Η άμεση αιτία αυτής της ασθένειας αντιλαμβάνομαι ότι βρίσκεται στο νευρικό σύστημα, προερχόμενη από μια αφύσικη κατάσταση της φυσικής ζωντάνιας και την καταστροφή του τόνου των νεύρων· την οποία συνήθιζα να αποκαλώ φθίση της κατάστασης του σώματος. Όπως η όρεξη και η πέψη έχουν καταστραφεί από τον αδύναμο και ασθενή τόνο του στομάχου, έτσι και η απορρόφηση, η ζύμωση και η πτητικότητα των θρεπτικών υγρών εμποδίζονται στο σώμα από την ασθενική κατάσταση του εγκεφάλου και των νεύρων.
Οι αιτίες που θέτουν τον ασθενή σε αυτή την ασθένεια, έχω παρατηρήσει ότι είναι, κυρίως, τα έντονα πάθη του μυαλού, η υπερβολική κατανάλωση οινοπνευματωδών ποτών και ο ανθυγιεινός αέρας, από τον οποίο δεν υπάρχει αμφιβολία για το αν ο τόνος των νεύρων και η ψυχική διάθεση του πνεύματος καταστρέφονται.
Αυτή η ασθένεια, όπως και οι περισσότερες άλλες νευρικές ασθένειες είναι χρόνια αλλά και πολύ δύσκολη στο να θεραπευτεί, εκτός και αν ένας ιατρός καλεστεί στο ξεκίνημά της. Στην αρχή γοητεύει και παραπλανάει τον ασθενή, γι’ αυτό συνήθως συμβαίνει ο ιατρός να καλείται για συμβουλή πολύ αργά. Και εν τέλει καταλήγει σε ένα υδρωπικό και οιδηματικό πρήξιμο του σώματος, ειδικά στα κάτω μέρη, περίπτωση κατά την οποία δεν μένει καμία ελπίδα για τη ζωή του ασθενή, ούτε υπάρχει κάτι παραπάνω να γίνει για την θεραπεία του, εκτός από το να του δοθεί κάποια ανακούφιση μέσω της οποίας μπορεί η μίζερη ζωή του να επιμηκυνθεί για κάποιες μέρες.
Η δουλειά της θεραπείας, όταν και εφόσον καλεστεί εγκαίρως η βοήθεια της τέχνης μας, συνίσταται στην κατάλληλη χρήση φαρμάκων-στομάχου, τα οποία ως τέτοια ανακουφίζουν και ενδυναμώνουν τα νεύρα· όπως είναι το σίδηρο, τα αντισκορβουτικά, τα κεφαλικά φάρμακα και τα πικρά φάρμακα όλων των ειδών. Για παράδειγμα, αφήστε τον ασθενή, αν το σώμα του είναι δυσκοίλιο, να παίρνει κάθε τρίτο ή τέταρτο πρωινό τέσσερις ουγγιές από το πικρό αφέψημα με Σένα[1] ή κάθε τέταρτη νύχτα δύο ουγγιές από το Ιερό Βάμμα ή από το δικό μας Ιερό Κεφαλικό Βάμμα φτιαγμένο με Hiera Picra[2] ανακατεμένο σε νερό με απήγανο[3], νερό με μαύρο κεράσι και δυνατό νερό με πεώνια[4].
Για το συνηθισμένο του ποτό, αφήστε τον να πιεί μπύρα, στην οποία να έχει βουτηχτεί ένα σακουλάκι από κεφαλικά φάρμακα και αντισκορβουτικά συστατικά. Μια ώρα πριν το δείπνο αφήστε τον να πάρει 30 σταγόνες από το Elixir Proprietatis[5] βουτηγμένο σε αψέντι λευκού κρασιού. Για την περιοχή του στομάχου εφαρμόστε το δεσπόζων έμπλαστρο για το στομάχι με μερικές σταγόνες από φαρμακευτικό λάδι κανέλλας και λάδι αγριαψιθιάς. Ή κάντε ένα ζεστό μπάνιο την περιοχή του στομαχιού κάθε μέρα με μερικά αρωματικά φύλλα μέντας, αγριαψιθιάς, κανέλλας, μοσχοκάρυδο, κουρκουμά, γαλάγκη, Cyprus–roots και κάλαμο τον αρωματικό[6] βρασμένο σε κόκκινο κρασί. Αν είναι καλοκαίρι, αφήστε τον να χρησιμοποιήσει τα μεταλλικά νερά με άλατα σιδήρου· αλλά αν είναι κατά τη Χειμερινή περίοδο αφήστε τον να κάνει χρήση του σιδηρούχου σιροπιού ή του δικού μας σιδήρου και του αρωματικού κρασιού φτιαγμένο από ρινίσματα χάλυβα[7] σβησμένο τρείς ή τέσσερις φορές σε δυνατό λευκό κρασί και με ρίζες ζεντοάριας, γαλάγκης, καρύδια, την καλύτερη κανέλλα, μοσχοκάρυδο, αρωματικούς κόκκους πιπεριού, γαρίφαλο, χτυπημένα και βουτηγμένα στο ίδιο κρασί. Όμως για τον σίδηρο, προτιμώ το Mynficht’s Extract από κάθε άλλο, το οποίο δίνω οδηγία να δίνεται για 20 ή 30 μέρες υπό τη μορφή σβώλου ή χαπιών. Όπως για παράδειγμα:
Πάρτε δέκα κόκκους από το Mynficht’s Extract, επτά σταγόνες από το Βάλσαμο της Γαλαάδ (το οποίο σε αυτή την περίπτωση είναι πολύ κατάλληλο και ευεργετικό, καθώς είναι βάλσαμο για το στομάχι και τα νεύρα), ένα δράμι από κόκκινα τριαντάφυλλα παλαιάς συντήρησης, ανακατέψτε τα και σχηματίστε ένα βώλο και να επαναλαμβάνετε κάθε μέρα. Ή αν ο ασθενής επιλέξει να παίρνει χάπια, αφήστε το απόσταγμα να σχηματιστεί με τον ακόλουθο τρόπο: πάρτε δέκα κόκκους από το Mynficht’s Extract, επτά σταγόνες από το Βάλσαμο της Γαλαάδ, έξι κόκκους σιτηρά από τη σκόνη Haly, τέσσερις κόκκους από την αναμειγμένη σκόνη από ρίζες του φυτού Τρίλλιο και σκόνη από γλυκόριζα τόση ώστε να φτιάξετε δύο συνεχόμενα χάπια και κάντε την μάζα σε χάπια μεσαίου μεγέθους· αφήστε τα να δέσουν και επαναλάβετε μια φορά κάθε μέρα.
Επίσης, φυσικό βάλσαμο μόνο του, όπως ομοίως η αμμωνία και το αλατούχο αμμώνιο, που είναι χρήσιμα σε αυτή την περίπτωση, διότι είναι καλό στα νεύρα. Όπως για παράδειγμα: αφήστε τον ασθενή να πάρει 8 ή 10 σταγόνες από το φυσικό βάλσαμο ή από αμμωνία στην χρήσιμη ποσότητα κρυσταλλικής ζάχαρης δύο φορές την ημέρα.
Αφήστε τον ασθενή να προσπαθήσει να αποσπάσει και να ευθυμήσει το μυαλό του με την άσκηση και με την συνομιλία με τους φίλους του. Διότι αυτή η ασθένεια σχεδόν πάντα προέρχεται από την μελαγχολία και το άγχος. Αφήστε τον επίσης να επωφεληθεί του ανοιχτού, καθαρού και πολύ καλού αέρα, ο οποίος ανακουφίζει πάρα πολύ τα νεύρα και τη διάθεση. Και επειδή το στομάχι σε αυτή την ασθένεια επηρεάζεται πρώτο, η ελαφριά διατροφή θα είναι η κατάλληλη και το στομάχι θα πρέπει να μην συνηθίζει για πολύ καιρό σε ένα είδος τροφής.
Ιστορία 1.
Η κόρη του Δούκα από το S.Mary Axe, το έτος 1684 και διανύοντας το δέκατο όγδοο έτος της ηλικίας της, τον μήνα Ιούλιο έπεσε σε πλήρη καταστολή της μηνιαίας περιόδου της από ένα πλήθος ανησυχιών και παθών του μυαλού της, χωρίς όμως κάποιο σύμπτωμα της Green-Sickness[8] να ακολουθεί. Από τότε η όρεξη της άρχισε να μειώνεται και η πέψη της έγινε κακή· η σάρκα της επίσης, άρχισε να είναι άτονη και χαλαρή και η όψη της χλωμή με άλλα συμπτώματα συνήθη μιας γενικής φθίσης της κατάστασης του σώματος και με το ακραίο και αξιομνημόνευτο κρύο καιρό που είχε τον ακόλουθο χειμώνα, αυτή η φθίση δεν φαινόταν να είναι ούτε στο ελάχιστο βελτιωμένη· γι’ αυτό ήταν συνηθισμένη από το διάβασμα της τη νύχτα και τη συνεχόμενη μελέτη βιβλίων, να εκθέτει τον εαυτό της μέρα και νύχτα στα χτυπήματα του αέρα, που τότε ήταν υπερβολικά κρύος, όχι χωρίς κάποια φανερή ζημιά στο νευρικό της σύστημα. Την ακόλουθη Άνοιξη μετά την οδηγία κάποιου κομπογιαννίτη, έκανε εμετό και μετά από αυτό, δεν γνωρίζω ποια σιδηρούχα[9] φάρμακα έπαιρνε, χωρίς όμως κάποια βελτίωση. Έτσι, από τότε αποστρεφόταν όλα τα είδη φαρμάκων, αμελούσε τελείως να φροντίζει τον εαυτό της για δύο ολόκληρα χρόνια, μέχρι που έφτασε στον τελευταίο βαθμό ενός Μαρασμού ή φθίσης και σε συχνές λιποθυμίες, όπου επιτέλους απευθύνθηκε σε εμένα για συμβουλή.
Δεν θυμάμαι κατά τη διάρκεια όλης της ιατρικής μου πρακτικής να έχω δει άνθρωπο σε τόση φθίση, τόσο πολύ καχεκτικό στον μεγαλύτερο βαθμό φθίσης (σαν έναν σκελετό ντυμένο μόνο με δέρμα), κι όμως δεν υπήρχε πυρετός αλλά αντιθέτως μια ψυχρότητα σε όλο το σώμα· ούτε βήχας ή δυσκολία στην αναπνοή, ούτε εμφάνιση κάποιας άλλης ασθένειας των πνευμόνων ή κάποιων άλλων εσωτερικών οργάνων: όχι ευκοιλιότητα, ή άλλο σημάδι κολικού ή ασυνήθους ζημιάς των θρεπτικών εσωτερικών υγρών. Μονάχα η όρεξη της μειώθηκε και η πέψη της έγινε δύσκολη, με λιποθυμικά επεισόδια, τα οποία συχνά επέστρεφαν. Τα οποία συμπτώματα προσπάθησα να ανακουφίσω με την εξωτερική εφαρμογή αρωματικών σακουλών πάνω στην περιοχή του στομάχου και με έμπλαστρα για το στομάχι, καθώς επίσης και με την χρήση πικρών φαρμάκων, φαρμάκων σιδήρου και σιρόπι από κεφαλικά φάρμακα και αντιυστερικά νερά επαρκώς εμποτισμένα με χλωριούχο αμμωνία και βάμμα από καστόριο και άλλα τέτοιας φύσεως. Με τη χρήση των οποίων φαινόταν να καλυτερεύει· όμως επειδή κουράστηκε γρήγορα από τη χρήση των φαρμάκων, παρακαλούσε η περίπτωση της να αφηνόταν ξανά στη φύση, σπαταλιόταν κάθε μέρα όλο και πιο πολύ, την πήραν μετά από τρεις μήνες λιπόθυμη και πέθανε.
Ιστορία 2.
Ο υιός του καλού μου φίλου, αιδεσιμότατου Mr.Steele, κατά το δέκατο έκτο έτος της ηλικίας του, έπεσε σταδιακά σε παντελή έλλειψη της όρεξης λόγω του έντονου διαβάσματος και των παθών του μυαλού του και κατ’ επέκταση λόγω αυτών οδηγήθηκε σε γενική ατροφία, αδυνατίζοντας όλο και περισσότερο σε διάστημα δύο ετών, χωρίς βήχα, πυρετό ή κάποιο άλλο σύμπτωμα ασθένειας των πνευμόνων του ή κάποιων άλλων εσωτερικών οργάνων· χωρίς επίσης ευκοιλιότητα ή διαβήτη ή κάποιο άλλο σημάδι κολικού ή ασυνήθους κένωσης. Και κατόπιν τούτου κατέληξα στο συμπέρασμα ότι αυτή η φθίση είναι νευρικής φύσεως και εδράζεται σε όλο το σώμα και προκύπτει από το νευρικό σύστημα που ασθενεί. Ξεκίνησα και αποπειράθηκα να αρχίσω τη θεραπεία του με τη χρήση αντισκορβουτικών φαρμάκων, πικρών και φαρμάκων σιδήρου, τόσο φυσικών όσο και τεχνητών χωρίς όμως κανένα όφελος· και ως εκ τούτου, όταν ανακάλυψα ότι η προηγούμενη μέθοδος δεν ανταποκρίθηκε στις προσδοκίες μας, τον συμβούλεψα να εγκαταλείψει τις σπουδές του, να πάει στην εξοχή και να κάνει ιππασία και δίαιτα με γάλα (και ειδικά να πίνει γάλα γαϊδάρου) για πολύ καιρό. Με τη χρήση του οποίου ανέκαμψε η υγεία του κατά πολύ, παρόλο που δεν είναι ακόμα τελείως απαλλαγμένος από την φθισική κατάσταση· και ποιο θα είναι το αποτέλεσμα αυτής της μεθόδου, δεν έχει φανεί ακόμα ξεκάθαρα.
[1] Η Σένα ή φύλλα Αλεξανδρείας είναι βότανο (Σημείωμα του Επιμελητή).
[2] Η Hiera Picra είναι καθαρτική σκόνη φτιαγμένη από αλόη και κανέλλα (Σ.τ.Ε.).
[3] Το απήγανο είναι αρωματικό αειθαλές φυτό (Σ.τ.Ε.).
[4] Η πεώνια είναι φυτό (Σ.τ.Ε.).
[5] Elixir proprietatis ή «The property of humanity» είναι η ονομασία που είχε δώσει ο Παράκελσος για το ελιξήριο – φάρμακο, του οποίου τα συστατικά ήταν η αλόη, ο κρόκος και η σμύρνα (Σ.τ.Ε.).
[6] Άκορος κάλαμος ή Κάλαμος ο αρωματικός είναι φυτό (Σ.τ.Ε.).
[7]Ατσάλι – διάλυμα σιδήρου σε στάχτες συνδυασμένο με οινώδη αλκοολούχα (Σημείωμα του Μεταφραστή).
[8] Πράσινη ασθένεια ήταν η ιστορική ονομασία για την σημερινή υποχρωμική αναιμία γνωστή και ως η ασθένεια των παρθένων (Σ.τ.Μ.).
[9] Steel medicines: διαλύματα από σίδηρο σε στάχτες συνδυασμένα με οινώδη αλκοολούχα (Σ.τ.Μ.).