Μετάφραση – 1ο Κεφάλαιο: «Ο ορισμός της τρέλας» (σελ. 01-07) του William Battie. Από το βιβλίο «A Treatise on Madness», London: Whiston and White, 1758

Ο William Battie (1703-1776) ήταν άγγλος γιατρός, ο οποίος το 1758 έγραψε το πρώτο εκτενές βιβλίο,  «A Treatise on Madness» («Μία Πραγματεία για την Τρέλα»), για την θεραπεία της ψυχικής διαταραχής. Το έργο αυτό άσκησε τεράστια επιρροή στην θεραπεία των ψυχικών διαταραχών. Θεωρείται ότι ο διαχωρισμός που έκανε μεταξύ «πρωτογενούς» και «επακόλουθης» τρέλας αντιστοιχεί στον σημερινό διαχωρισμό της «οργανικής» και «λειτουργικής» ψύχωσης. Επιπλέον, η προώθηση της θεραπείας μέσω σχέσης με τον ασθενή θεωρείται ότι άνοιξε τον δρόμο για την μετέπειτα «Ηθική Θεραπεία» των Tuke στο York Retreat.

Ας σημειωθεί ότι, τα κείμενα δεν συνιστούν ούτε ιατρικές οδηγίες ούτε βεβαίως ενδείκνυνται όσα περιγράφονται για εφαρμογή αλλά αφορούν οδηγίες και συνταγές των προηγούμενων αιώνων.

Λίγα σχόλια για το παρόν κείμενο: Στο κεφάλαιο αυτό, ο William Battie προσπαθεί αρχικά να αναδείξει την δυσκολία ορισμού της «τρέλας» υπογραμμίζοντας το γεγονός ότι δίνονται κατά καιρούς διαφορετικές ονομασίες για την συγκεκριμένη διαταραχή, πράγμα που, όπως λέει, φανερώνει την δυσκολία κατανόησης της. Ένας σημαντικός λόγος μη κατανόησης της «τρέλας» είναι, τονίζει, η έλλειψη σωστής επικοινωνίας μεταξύ των γιατρών, οι οποίοι δεν μετέδιδαν σε άλλους την γνώση που αποκτούσαν από την ιατρική τους εμπειρία. Επιπλέον, ο Battie σημειώνει ότι ο μη ακριβής ορισμός της διαταραχής εμποδίζει περαιτέρω την κατανόηση μας περί «τρέλας».  Ας υπογραμμίσουμε τα εξής λόγια: «[…] θα πρέπει για κάποιο χρονικό διάστημα τουλάχιστον να εγκαταλείψουμε τις σχολές Φιλοσοφίας και να αρκεστούμε στην ωμή αντίληψη των πραγμάτων· πρέπει να απορρίψουμε όχι μόνο κάθε υποτιθέμενο αίτιο της τρέλας, αλλά επίσης και κάθε σύμπτωμα που δεν ανήκει απαραιτήτως σε αυτή και να μην κρατήσουμε κανένα φαινόμενο παρά μόνο αυτό που είναι ουσιώδες […]». Η «απατηλή φαντασία», ως αποτέλεσμα μιας διαταραχής των αισθήσεων, είναι το πρώτο κύριο χαρακτηριστικό της «τρέλας» που υπογραμμίζει ο Battie. Η εξέταση έτσι της φυσικής αίσθησης είναι ο επόμενος στόχος του Battie.

Επιμέλεια – Σχολιασμός κειμένου: Ελένη Κουμίδη

Πηγή: https://books.google.com

Μετάφραση: Βασιλική Βιτσαρά

 

«Ο ορισμός της τρέλας»                          

Η τρέλα, αν και αποτελεί μια τρομερή και πολύ συχνή συμφορά στις μέρες μας, είναι ίσως και η λιγότερο κατανοητή από όλες όσες έχουν ταλαιπωρήσει την ανθρωπότητα. Τα ονόματα και μόνο που συνήθως δίνονται για αυτή την διαταραχή και τα διάφορα είδη της, δηλ., Παραφροσύνη, ασθένεια της Σπλήνας[1], Μελαγχολία, Ταραχή του Πνεύματος[2] κτλ., μπορούν να πείσουν τον οποιονδήποτε για την αλήθεια αυτού του ισχυρισμού, χωρίς να έχουμε προσφύγει στους συγγραφείς που έχουν ομολογουμένως διαχειριστεί το συγκεκριμένο θέμα.

Η ατελής γνώση μας πάνω σε αυτό το θέμα οφείλεται, φοβάμαι, σε μεγάλο βαθμό, στην έλλειψη σωστής επικοινωνίας: και οι δυσκολίες που σχετίζονται με την φροντίδα των παραφρόνων, θα λέγαμε ότι έχουν διαιωνιστεί, το λιγότερο, από το γεγονός ότι αυτή είχε ανατεθεί σε Εμπειρικούς[3] ή στην καλύτερη περίπτωση σε λίγους επιλεγμένους γιατρούς, πολλοί εκ των οποίων θεώρησαν σωστό να κρατήσουν τις υποθέσεις και τους ασθενείς για τους εαυτούς τους. Κάτι που σημαίνει ότι σε αυτή την εμπειρία των περιστατικών, αναπόφευκτα συνέβη, η ιατρική επιστήμη, λίγο να έχει επωφεληθεί και κάθε Επαγγελματίας γιατρός[4] στην πρώτη του προσπάθεια για την θεραπεία της Παραφροσύνης να μην έχει τίποτα άλλο παρά μόνο την δική του φυσική αίσθηση και οξύνοια να εμπιστευθεί· πέραν του τι ενδεχομένως να είχε ακούσει για τους Αντιμόνιους[5] εμετούς[6], για δυνατά καθαρτικά και για το φυτό Ελλέβορος, ως ειδικά αντιμανιακά φάρμακα: η οποία όμως παραδοσιακή γνώση, αν αδιακρίτως μειωθεί στην πράξη, μια μικρή εμπειρία θα τον κάνει σύντομα να εύχεται να ήταν ένας εντελώς ξένος σε αυτό.

Ως εκ τούτου, υπάρχει λόγος να ελπίζουμε ότι μια απόπειρα να ανακαλύψουμε τα αίτια, τα αποτελέσματα και την θεραπεία της τρέλας θα συναντήσει μια ευνοϊκή υποδοχή· εφόσον, οποιοδήποτε και αν είναι το συμβάν, η πρόθεση είναι σωστή· και είναι μια παρηγοριά να σκεφτόμαστε πως τίποτα αυτής της φύσεως, αν και θα έπρεπε να υπολείπεται του σκοπού του, μπορεί να είναι στα αποτελέσματα του τελείως ανώφελο. Για τον συνετό αναγνώστη, αυτό θα τον κάνει δια τούτου να στρέψει τις σκέψεις του στο ίδιο θέμα και μπορεί ακόμα να λάβει μια κατεύθυνση ακόμα και από τις αποτυχίες μιας τέτοιας ανάληψης εργασίας.

Όμως η ιδιόμορφη ατυχία που μόλις αναφέρθηκε, δηλ., η θέληση για σωστή επικοινωνία, αν και το πιο κύριο, δεν είναι το μόνο εμπόδιο στην γνώση μας: γιατί η τρέλα έχει επίσης μοιραστεί την κοινή μοίρα με πολλές άλλες ασθένειες που δεν έχουν επακριβώς οριστεί. Στον βαθμό που όχι μόνο αρκετά συμπτώματα, τα οποία συχνά και τυχαία την συνοδεύουν, έχουν ληφθεί υπόψη ως σταθερά, αναγκαία και ουσιώδη· όμως επίσης η υποθετική αιτία, η οποία ίσως ποτέ να μην υπήρξε ή που σίγουρα δεν έδρασε ποτέ σε τέτοιο σημείο, έχει υπονοηθεί στα ίδια τα ονόματα που δίνονται συνήθως σε αυτή την ασθένεια. Επομένως, δεν είναι να αναρωτιέται κανείς, γιατί ενώ διάφορες διαταραχές, τελείως ανεξάρτητες από την τρέλα καθώς και η μία με την άλλη, έχουν αναμειχθεί έτσι μπερδεμένα στην σαστισμένη φαντασία μας, που μια θεραπεία, η οποία λογικά υποδεικνύεται από κάποιες από αυτές τις διαταραχές, θα έπρεπε απευθείας να οδηγείται προς την καταπολέμηση της ίδιας της τρέλας, είτε σχετίζεται με τέτοια συμπτώματα είτε όχι. Ακόμη λιγότερο μπορούμε να κατηγορήσουμε τον γιατρό, ο οποίος προκατειλημμένος από την υποτιθέμενη αιτία πιάστηκε από το όνομα της ασθένειας που έχει να αντιμετωπίσει σε κάθε νέο ή γεμάτο Φεγγάρι που εξασθενεί, αδειάζει ή αλλάζοντας τα αμαρτωλά υγρά σώματος[7], μέσω φαρμάκων που περιέργως έχουν υιοθετηθεί για την αντιμετώπιση της μαύρης ή μέλαινας χολής[8], κλπ.

Ως εκ τούτου, με σκοπό να αποφύγουμε αυτή την δυσάρεστη σύγχυση τόσο σχετικά με τα συναισθήματα όσο και σχετικά με την γλώσσα και για να καθιερώσουμε μία ξεκάθαρη και συγκεκριμένη έννοια της λέξης Τρέλα· θα πρέπει για κάποιο χρονικό διάστημα τουλάχιστον να εγκαταλείψουμε τις σχολές Φιλοσοφίας και να αρκεστούμε στην ωμή αντίληψη των πραγμάτων· πρέπει να απορρίψουμε όχι μόνο κάθε υποτιθέμενο αίτιο της τρέλας, αλλά επίσης και κάθε σύμπτωμα που δεν ανήκει απαραιτήτως σε αυτή και να μην κρατήσουμε κανένα φαινόμενο παρά μόνο αυτό που είναι ουσιώδες, κάτι που γίνεται χωρίς η λέξη Τρέλα να καταντά άχρηστη και χωρίς να μεταφέρει καμία ιδέα: ή, με άλλα λόγια, κανένας ορισμός της τρέλας δεν μπορεί να είναι ασφαλής, που δεν, τουλάχιστον όσον αφορά σε κάποια συγκεκριμένα συμπτώματα, καθορίζει τι δεν είναι αλλά και τι είναι.

Πρώτον λοιπόν, αν και πολύ μεγάλη και πολύ έντονη η αντίληψη αντικειμένων που πραγματικά υπάρχουν, δημιουργείται μια ανησυχία που δεν νιώθουν στο σύνολο τους οι άνθρωποι και επομένως ανακαλύπτεται μια υπερφυσική κατάσταση στα όργανα της αίσθησης και μια τέτοια ανησυχία συχνά συνοδεύει την τρέλα, έτσι ώστε κάποιες φορές να την μπερδεύουν μαζί της· ωστόσο, το άγχος δεν είναι πλέον ουσιαστικά συνδεδεμένο με την τρέλα, έτσι ώστε να το συμπεριλάβουμε στην πολύπλοκη αυτή ιδέα, περισσότερο από τον πυρετό, τον πονοκέφαλο, την αρθρίτιδα ή την λέπρα. Κάτι που μαρτυρούν τα πολλά παραδείγματα χαρούμενων τρελών, οι οποίοι θεωρούνται από τον καθένα μας, εκτός από τους ίδιους, ότι υπόκεινται στην μεγαλύτερη ατυχία που μπορεί να φέρει η ανθρώπινη φύση.

Δεύτερον, αν και μικρή και νωθρή η αντίληψη των πραγμάτων που πραγματικά υπάρχουν και παρεμποδίζονται με αρκετή δύναμη για να διεγείρουν την αίσθηση στο σύνολο των ανθρώπων, ανακαλύπτεται ως υπερφυσική κατάσταση ή διαταραχή στα όργανα της αίσθησης ωσάν ένα ασυνήθιστο άγχος και παρόλο που μερικές φορές συνοδεύει την τρέλα και ομοίως μπερδεύεται μαζί της, ιδίως από τους Γάλλους που αποκαλούν τους τρελούς και τους χαζούς με το ίδιο όνομα· ωστόσο, ένα τέτοιου είδους ελάττωμα των αισθήσεων δεν είναι περισσότερο συνδεδεμένο με την τρέλα, από ότι είναι το προηγούμενο σύμπτωμα  του άγχους, το οποίο αυτό το πολύ συχνό σύμπτωμα της τρέλας το έχει επαρκώς αποδείξει.

Όμως – qui species alias veris capiet, commotus babebitur – Και αυτό από όλη την ανθρωπότητα και από τον γιατρό: κανείς ποτέ δεν αμφέβαλλε για το εάν η αντίληψη των αντικειμένων που δεν υπάρχουν στην πραγματικότητα ή που δεν ανταποκρίνονται πραγματικά στις αισθήσεις είναι ένα βέβαιο σημάδι τρέλας. Επομένως, η απατηλή φαντασία[9], η οποία είναι όχι μόνο ένα αδιαμφισβήτητο αλλά και ένα ουσιώδες χαρακτηριστικό της τρέλας (δηλαδή, χωρίς το οποίο, όλα τα τυχαία συμπτώματα[10] απομακρύνονται από τις σκέψεις μας, δεν έχουμε ιδέα τι έχει απομείνει σχετικό με αυτό που βρήκαμε) το οποίο είναι αυτό ακριβώς που την διαχωρίζει από όλες τις άλλες ζωικές διαταραχές: ή πως αυτός ο άνθρωπος και μόνο αυτός είναι όντως τρελός, ο οποίος είναι τελείως και αδιάλλακτα πεπεισμένος για την ύπαρξη ή για την εμφάνιση οποιουδήποτε πράγματος, το οποίο είτε δεν υπάρχει είτε δεν εμφανίζεται πράγματι μπροστά του και που ο ίδιος συμπεριφέρεται σύμφωνα με μια τόσο εσφαλμένη πεποίθηση.

Η τρέλα ή η λανθασμένη αντίληψη καθίσταται έτσι μια υπερφυσική κατάσταση ή μια  διαταραχή των αισθήσεων· προτού προσπαθήσουμε να ανακαλύψουμε τις αιτίες, τα αποτελέσματα και την θεραπεία της, θα ήταν απαραίτητο για εμάς να ερευνήσουμε την έδρα, τις αιτίες και τις επιδράσεις της φυσικής αίσθησης. Διότι η εξέταση της κατάχρησης ή του σφάλματος οποιουδήποτε πράγματος φέρνει ακριβώς αυτό το πράγμα σε σύγκριση με αυτό που ήταν όταν βρέθηκε· και είναι αδύνατον για εμάς λογικά να τροποποιήσουμε ή να αποκαταστήσουμε αυτό που δεν ήταν ποτέ το αντικείμενο της σκέψης μας.

Επομένως, είναι η πρώτη μας προσπάθεια να εξετάσουμε την φυσική αίσθηση: αν πιθανώς αυτή η πολύ διακριτική ιδιότητα της ζωικής ζωής μπορεί να μας εφοδιάσει με πραγματική και ρητή γνώση κάποιων ζητημάτων που σχετίζονται με το παρόν θέμα· ή που τουλάχιστον μπορεί να μας υποδείξει ποια είναι εν προκειμένω αυτά τα σημεία που ξεπερνούν την ατελή κατανόηση μας. Μια επιστήμη αρνητική πράγματι και καθόλου ικανοποιητική για την υπερήφανη και θεωρητική περιέργεια του ανθρώπου, όμως πολύ συχνά τόσο χρήσιμη και με μεγάλη συνεισφορά στην επίτευξη της πρακτικής αλήθειας.

[1] Στο κείμενο: Spleen (Σημείωμα του Επιμελητή)

[2] Hurry of the Spirits (Σ.τ.Ε.)

[3] Στο κείμενο: Empiricks (Σ.τ.Ε.)

[4] Στο κείμενο: Practicioner (Σ.τ.Ε.)

[5] Αντιμόνια: φάρμακα που χρησιμοποιούσαν για πρόκληση εμετού (Σημείωμα του Μεταφραστή)

[6] Στο κείμενο: Antimonial vomits (Σ.τ.Ε.)

[7] Στο κείμενο: peccant humours: υγρά σώματος που θεωρούταν η αιτία για διάφορες ασθένειες (Σ.τ.Μ.)

[8] Μέλαινα χολή: θεωρούνταν υπεύθυνη για Μελαγχολία (Σ.τ.Μ.)

[9] Στο κείμενο: Deluded imagination (Σ.τ.Ε.)

[10] Στο κείμενο: Accidental symptoms (Σ.τ.Ε.)