Ο δολοφόνος πίσω από το διαδικτυακό παιχνίδι αυτοκτονίας ‘μπλε φάλαινα’
Ελένη Κουμίδη
«Ο δολοφόνος πίσω από το διαδικτυακό παιχνίδι αυτοκτονίας ‘μπλε φάλαινα’»
Μπορεί ένα διαδικτυακό παιχνίδι να καταστεί τόπος εγκλήματος; Ναι. Το παιχνίδι «Μπλε Φάλαινα» , που εμφανίσθηκε το 2013, έγινε ένας τόπος εγκλήματος. Ο Philipp Budeikin, 21 ετών, από την Ρωσία, πρώην φοιτητής ψυχολογίας που είχε αποβληθεί από το Πανεπιστήμιο, καταδικάσθηκε σε τρία χρόνια φυλάκιση για «ηθική αυτουργία» στις αυτοκτονίες 16 έφηβων κοριτσιών. Στο παιχνίδι «πρόκληση», όπως το αποκαλούσε, καλούσε τους υποψήφιους παίκτες να εκτελούν κάθε μέρα, σε σύνολο πενήντα ημερών, ένα καθήκον που ο ίδιος τους ανέθετε. Κάθε ημέρα και μία πρόκληση, π.χ. η παρακολούθηση ταινιών τρόμου, το ξύπνημα μέσα στην νύχτα αλλά και αυτοτραυματισμοί. Η τελευταία πρόκληση του παιχνιδιού ήταν οι παίκτες να προβούν σε αυτοκτονία.
Σε συνέντευξη ο Budeikin ρωτήθηκε αν όντως οδήγησε εφήβους σε αυτοκτονία και εκείνος απάντησε πως «Ναι». Μερικά λόγια του: «Υπάρχουν άνθρωποι – Υπάρχουν βιολογικά απόβλητα. Αυτοί που δεν έχουν καμία αξία για την κοινωνία. Που προκαλούν ή θα προκαλέσουν μόνο ζημία στην κοινωνία», «καθάριζα την κοινωνία μας από τέτοιους ανθρώπους. Ήταν απαραίτητο να διαχωριστούν οι φυσιολογικοί [άνθρωποι] από τα βιολογικά σκουπίδια».
Ο Budeikin έχει την παραληρηματική ιδέα ότι οι «αδύναμοι» άνθρωποι είναι «biological waste» για την κοινωνία και γι’ αυτό θα πρέπει να πεθάνουν. Παραλήρημα με ρατσιστική χροιά, θα λέγαμε, καθώς ο ίδιος ξεχώριζε τους ανθρώπους σε αυτούς που αξίζει να ζουν και σε αυτούς που αξίζει να πεθάνουν, χαρακτηρίζοντας τους «σκουπίδια». Ο ίδιος έχει την «αποστολή» να «καθαρίσει» την κοινωνία από ανθρώπους «σκουπίδια». Μέσω του παιχνιδιού γίνεται ο κύριος τους, αυτός που τους δίνει εντολές και εκείνοι υπακούουν. Τα θύματα είναι οι μαριονέτες στα χέρια του. Ο ίδιος, μέσα σ’ ένα παραλήρημα μεγαλείου, έχει πάρει την θέση του «Θεού» καθώς είναι ο κύριος της ζωής και του θανάτου. Αυτός που τους οδηγεί στον θάνατο σε μετρήσιμο χρόνο, σε πενήντα μέρες. Τα υποκείμενα που αυτοκτόνησαν, ενσάρκωσαν, μέσω ταύτισης, το αντικείμενο «απόρριμμα» του «κυρίου» τους, έγιναν δηλαδή, τα «σκουπίδια» που πρέπει να αφανισθούν από την κοινωνία.
Ο Λακάν αναφερόμενος στις συμβολικές πτυχές του εγκλήματος τόνισε το γεγονός ότι «Ούτε το έγκλημα ούτε ο εγκληματίας είναι αντικείμενα τα οποία μπορούν να κατανοηθούν έξω από τις κοινωνιολογικές τους αναφορές»[1]. Πίσω από το παιχνίδι αυτοκτονίας «Μπλε φάλαινα» υπήρχε ο δολοφόνος, ο οποίος βρήκε στο Διαδίκτυο ένα νέο μέσο, ένα νέο εργαλείο δολοφονίας. Ο δολοφόνος λοιπόν, προκειμένου να φέρει εις πέρας την αποστολή του χρησιμοποίησε το μέσο που του προσφέρει η σημερινή κοινωνία. Εδώ έγκειται η συμβολική πλευρά του συγκεκριμένου εγκλήματος. Το Διαδίκτυο είναι ένα σύγχρονο κοινωνικό φαινόμενο, το οποίο απ’ την στιγμή της δημιουργίας του μέχρι σήμερα έχει επηρεάσει πολλούς τομείς της καθημερινότητας του ανθρώπου και της κοινωνίας όντας τόπος γνώσης, ενημέρωσης, επικοινωνίας, εργασίας, αγοράς προϊόντων, διασκέδασης. Το Διαδίκτυο αποτελεί έναν καινούργιο τόπο του Άλλου. Το παράδειγμα της «Μπλε Φάλαινας» που παραθέσαμε, μας φανερώνει ακριβώς ότι το Διαδίκτυο δεν θα μπορούσε να μην είναι και τόπος εγκλήματος.
Αυτό το «παιχνίδι» διαδόθηκε και σε άλλες χώρες και υιοθετήθηκε και από άλλους «game-masters» με την ιδέα να μειωθούν οι «άνθρωποι σκουπίδια», οι άνθρωποι που θεωρούνται «βιολογικά απόβλητα» (biological waste). Απ’ την μια μεριά, έχουμε αυτούς τους «παραληρηματικούς κυρίους» που βρίσκουν μια θέση στην κοινωνία της παγκοσμιοποίησης μέσω του Διαδικτύου. Απ’ την άλλη μεριά, όπως έχει σημειώσει ο Bauman, η παγκοσμιοποίηση της σύγχρονης ζωής χαρακτηρίζεται από «την εμμονική παραγωγή περιττών ανθρώπων – αναλώσιμων ανθρώπων»[2], από «ανθρώπινα απόβλητα» (human waste), από αυτούς που δεν έχουν θέση στην κοινωνία. Το έγκλημα του παιχνιδιού «Μπλε Φάλαινα» αντανακλά σαν καθρέφτης αυτή την σύγχρονη κοινωνία της παγκοσμιοποίησης, κοινωνία που διαχωρίζει τους ανθρώπους. Όπως έχει υπογραμμίσει και ο Miller: «Ένα μεγάλο δημοφιλές έγκλημα είναι πάντοτε ένα συνολικό κοινωνικό γεγονός, για να ξαναπάρουμε την έκφραση του Marcel Mauss: είναι ένας μικρόκοσμος της κοινωνίας, αντανακλά τα πάντα»[3].
[1] Lacan, J., Écrits, A Theoretical Introduction to the Functions of Psychoanalysis in Criminology, p.126, (translated by Bruce Fink)
[2] Bauman Z., Disposable Life, https://www.youtube.com/watch?v=l5OONYHawc8
[3] Miller, J.A., Interview, Le Point, Un Psy analyse l’ affaire Fritzl