Μετάφραση – 2ο Κεφάλαιο: «Η έδρα της φυσικής αίσθησης» (σελ. 08–12) του William Battie. Από το βιβλίο «A Treatise on Madness», London: Whiston and White, 1758

Ο William Battie (1703-1776) ήταν άγγλος γιατρός, ο οποίος το 1758 έγραψε το πρώτο εκτενές βιβλίο,  «A Treatise on Madness» («Μία Πραγματεία για την Τρέλα»), για την θεραπεία της ψυχικής διαταραχής. Το έργο αυτό άσκησε τεράστια επιρροή στην θεραπεία των ψυχικών διαταραχών. Θεωρείται ότι ο διαχωρισμός που έκανε μεταξύ «πρωτογενούς» και «επακόλουθης» τρέλας αντιστοιχεί στον σημερινό διαχωρισμό της «οργανικής» και «λειτουργικής» ψύχωσης. Επιπλέον, η προώθηση της θεραπείας μέσω σχέσης με τον ασθενή θεωρείται ότι άνοιξε τον δρόμο για την μετέπειτα «Ηθική Θεραπεία» των Tuke στο York Retreat.

Ας σημειωθεί ότι, τα κείμενα δεν συνιστούν ούτε ιατρικές οδηγίες ούτε βεβαίως ενδείκνυνται όσα περιγράφονται για εφαρμογή αλλά αφορούν οδηγίες και συνταγές των προηγούμενων αιώνων.

Λίγα σχόλια για το παρόν κείμενο: Στο κεφάλαιο αυτό ο Battie αναλύει την έννοια της φυσικής αίσθησης ενός ζωντανού οργανισμού και απαντά στο ερώτημα: Ποια είναι η έδρα της φυσικής αίσθησης; Από πού δηλαδή προέρχεται η ικανότητα όρασης, ακοής, αφής, πόνου.. Ας υπογραμμίσουμε τα εξής λόγια: «[…] η νευρική ή μυελώδης ουσία που προέρχεται από ή μάλλον επικοινωνεί με τον εγκέφαλο είναι η έδρα ή το όργανο της φυσικής αίσθησης».

Επιμέλεια – Σχολιασμός κειμένου: Ελένη Κουμίδη

Πηγή: https://books.google.com

Μετάφραση: Βασιλική Βιτσαρά

«Η έδρα της φυσικής αίσθησης»

Οποιοσδήποτε έχει συνείδηση ότι ακούει, βλέπει ή αισθάνεται και βλέπει ότι όλα τα όντα που συνομιλούν μαζί του αντιδρούν ακριβώς με τον ίδιο τρόπο με εκείνον όταν αυτός ακούει, βλέπει ή αισθάνεται, θα πρέπει να αναγνωρίζει πως το σώμα του και κάθε άλλο ζωικό σώμα περιβάλλονται πράγματι από κάποια αίσθηση που είναι όντως υπαρκτή.

Οποιοσδήποτε συλλογίζεται προσεχτικά με ποιον τρόπο ο ίδιος και κάθε άλλο ζώο επηρεάζεται από κάποια εξωτερική ώθηση, θα πρέπει να αναγνωρίζει πως κάποια μέρη του ίδιου σώματος, αν και ζωογόνα, είναι αρκετά ανεπαίσθητα, κάποια με μικρότερο βαθμό αίσθησης από άλλα.

Επιπλέον, οποιοσδήποτε είναι επαρκώς έμπειρος στις ανατομικές έρευνες και έχει μάθει να διαχωρίζει αυτά τα μέρη ενός ζωικού σώματος, τα οποία, όσο κοντινά ή στενά συνδεδεμένα και αν είναι, είναι ωστόσο πραγματικά διαφορετικά το ένα από το άλλο, πολύ εύκολα ανακαλύπτει διάφορες μαλακές ίνες, καθεμία απ’ τις οποίες είναι πράγματι διαιρετή σε πολλές μικρότερες του ίδιου είδους, σε όσο μπορεί να εντοπίσει το μάτι· και κατ’ αναλογία αυτός ο άνθρωπος δίκαια συμπεραίνει πως καθεμία από αυτές τις μικρότερες ίνες είναι ικανή να επεκταθεί όλο και περισσότερο και να διαιρεθεί σε ακόμα περισσότερες πέρα από το οπτικό πεδίο και πέρα ακόμη και από την ανθρώπινη φαντασία.

Αυτές οι μαλακές ίνες είναι όλες συνδεδεμένες με τα περιεχόμενα του κρανίου και σε διαφορετικά μέρη του σώματος συγκεντρώνονται σε μια λεπτή δεσμίδα· καθεμία απ’ τις οποίες περιβάλλεται από ένα συνεχές μεμβρανών, οι οποίες μέσα στο κρανίο περιέχουν την ουσία του εγκεφάλου και στις μυελώδης αποφύσεις του.

Κάθε τέτοιου είδους δεσμίδα καθώς και οι διάφορες ίνες είναι ευδιάλυτες σε αυτό που ονομάζεται Νεύρο: ένα όνομα που έχουμε δανειστεί από τους αρχαίους, που όμως το χρησιμοποιούσαν με μια πολύ διαφορετική σημασία. Καθώς με το νεῦρον[1] και nervus[2] ούτε οι Έλληνες ούτε οι Λατίνοι δεν εννοούσαν κάτι το μαλακό και μυελώδη αλλά αντιθέτως την σκληρή και ελαστική ουσία κάποιου τένοντα ή συνδέσμου· ενώ η λέξη ἀπονεύρωσις[3] διατηρήθηκε από τους συγχρόνους στο να σημαίνει την περιτονία ή της μεμβράνης που επεκτείνεται και συνδέει τις μυϊκές ίνες, όπως επαρκώς φαίνεται.

Κάθε νεύρο, το οποίο βρίσκεται εντός του πλαισίου της παρατήρησής μας, εκτείνεται μεταξύ του προμήκη μυελού[4] ή της αποφύσεως του νωτιαίου μυελού[5] και την θέση προορισμού κάθε τέτοιου νεύρου. Όμως, κάθε τέτοιου είδους νεύρο επεκτείνεται έτσι με τρόπο πολύ διαφορετικό από αυτόν των αιμοφόρων αγγείων και πράγματι από όλα τα άλλα μέρη του ίδιου σώματος που θεωρούνται παρόμοια. Διότι στο πέρασμα του ούτε διαιρείται σε διακλαδώσεις ούτε είναι συνδεδεμένο με άλλα συναφή μέρη του σώματος, εκτός από κάποιες ουσίες εξίσου νευρικές που ονομάζονται γάγγλια, τα οποία παρατηρούνται κυρίως στο μεσεντέριο.

Αν ένα νεύρο σε έναν ζωντανό οργανισμό αποσπασθεί από κάποια εξωτερική δύναμη, εκεί επέρχεται αμέσως μια πολύ έντονη αίσθηση που ονομάζεται πόνος. Η οποία αίσθηση είναι πάντα σε ευθεία αναλογία με την ποσότητα μιας τέτοιας διασπαστικής δύναμης· και η οποία δεν παύει ποτέ είτε μέχρι η διασπαστική δύναμη να αφαιρεθεί ή να γίνει αδρανής είτε μέχρι τα σωματίδια του υλικού που απαρτίζουν το εν λόγω νεύρο να έχουν αποσυνδεθεί ανεπανόρθωτα από αυτή την απόσπαση.

Αν σε ένα νεύρο κάποιου ζωντανού οργανισμού εφαρμοστεί ένα οποιοδήποτε σκληρό αντικείμενο, δηλαδή με τέτοια τμήματα ύλης των οποίων οι επιφάνειες είναι γεμάτες γωνίες και που όταν υποβοηθούνται με την κατάλληλη ώθηση είναι ως εκ τούτου ικανές να αποσπάσουν τα μόρια εκείνα που απαρτίζουν τη νευρική ουσία, εκεί αμέσως εγείρεται η ίδια επώδυνη αίσθηση: η οποία είναι πάντα σε άμεση αναλογία με την ποσότητα και την αιχμηρότητα τέτοιων σκληρών  γωνιών και της ώθησης με την οποία προσκρούουν και η οποία συνεχίζεται τόσο όσο και στην προηγούμενη περίπτωση της ορατής απόσπασης που μπορεί να προκληθεί από εξωτερική δύναμη.

Αυτά τα μέρη ενός ζωικού σώματος, στα οποία περιέχονται προφανώς η μεγαλύτερη ποσότητα νευρικών ινών και στα οποία τέτοιου είδους νευρικές ίνες βρίσκονται πιο εκτεθειμένες και ανυπεράσπιστες από κάθε άλλη ουσία που απαρτίζει το ίδιο σώμα, είναι τα πρώτα και αυτά που προσβάλλονται περισσότερο όποτε κάποια εξωτερικά αντικείμενα εφαρμόζονται με δύναμη επαρκή ώστε να διεγείρουν την αίσθηση.

Αυτές οι μεμβράνες, οι οποίες όχι μόνο εντός του κρανίου περιβάλλουν τον εγκέφαλο, αλλά που επίσης λειτουργούν ως μικρές θήκες στις διάφορες αποφύσεις του εγκεφάλου, συγκεντρώνοντάς τες σε μια δεσμίδα νεύρων που επεκτείνεται σε όλο το σώμα τόσο μακριά όσο το μάτι μπορεί να εντοπίσει, είναι πράγματι παντού συνεχόμενες και φαίνονται στενά συνδεδεμένες με την μυελώδη ουσία που περιέχουν: ωστόσο, πάνω στην εφαρμογή οποιονδήποτε εξωτερικών αντικειμένων όλοι ανακαλύπτουν μη ασυνήθη σημάδια ευαισθησίας, όχι κάτι περισσότερο από διάφορες άλλες μεμβράνες στο ίδιο σώμα, οι οποίες είναι εξίσου αγγειακές και ελαστικές. Γεγονός που μαρτυρούν οι πολλές παρακολουθούμενες περιπτώσεις διαβρώσεων και άλλων ατυχημάτων της σκληρής μήνιγγας που δεν συνοδεύονται από κάποιο βαθμό πόνου.

Όλες αυτές οι σταθερές και αδιαμφισβήτητες παρατηρήσεις αποδεικνύουν, 1. Ότι η νευρική ή μυελώδης ουσία που προέρχεται από ή μάλλον επικοινωνεί με τον εγκέφαλο είναι η έδρα ή το όργανο της φυσικής αίσθησης: 2. Ότι καμία οποιαδήποτε άλλη ύλη, είτε κινούμενη είτε όχι, μπορεί να θεωρηθεί ως έδρα ή όργανο.

[1] Ελληνικά στο κείμενο (Σημείωμα του Επιμελητή)

[2] Μετάφραση από Λατινικά: Νεύρο (Σημείωμα του Μεταφραστή)

[3] Ελληνικά στο κείμενο (Σ.τ.Ε.)

[4] Στο κείμενο η Λατινική ονομασία: medulla oblongata (Σ.τ.Ε.)

[5] Στο κείμενο η Λατινική ονομασία: medulla spinalis (Σ.τ.Ε.)